Ұлттық біліктілік жүйесі (ҰБЖ) – экономика салалары, еңбек нарығы және кәсіптік білім беру мен оқыту жүйесінің өзара байланысын қамтамасыз ететін біліктілікке сұраныс пен ұсыныстың құқықтық және институционалдық реттеуіштерінің тұтас кешені;

ҰБЖ элементтері:

Ұлттық біліктілік шеңбері (ҰБШ) – еңбек нарығында танылатын біліктілік деңгейлерінің жүйелі және құрылымдалған сипаттамасы (ҚР-да 8 деңгейден тұрады).

Ұлттық біліктілік шеңберін әзірлеу және қайта қарауды еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган білім беру саласындағы уәкілетті органмен бірлесіп жүргізеді және әлеуметтік әріптестік пен әлеуметтік және еңбек қатынастарын реттеу жөніндегі республикалық үшжақты комиссия бекітеді.

(ҚР Еңбек кодексі 117-бабының 3-тармағы).

Біліктіліктердің салалық шеңбері (БСШ)   – ұлттық біліктілік жүйесінің құрамдас бөлігі( кіші жүйесі), салада танылатын біліктіліктің сараланған деңгейлерінің негіздемелік құрылымы; 

Салалық біліктілік шеңберін әзірлеуді және қайта қарауды тиісті қызмет салаларының уәкілетті мемлекеттік органдары мен жұмыс берушілер бірлестіктері (қауымдастықтары, одақтары) жүргізеді және әлеуметтік әріптестік пен әлеуметтік және еңбек қатынастарын реттеу жөніндегі салалық комиссиялар бекітеді.

(ҚР Еңбек кодексі 117-бабының 4-тармағы).

Кәсіптік стандарт (КС) – нақты кәсіптік топта (кәсіптік қызмет саласында) немесе кіші топта (еңбек қызметі түрінде) біліктілік пен құзыреттілік деңгейі, еңбек мазмұны, сапасы және жағдайларына қойылатын талаптарды айқындайтын стандарт.

Кәсіптік стандарттарды әзірлеуді, енгізуді, ауыстыруды және қайта қарауды жұмыс берушілер бірлестіктері (қауымдастықтары, одақтары) салалық біліктілік шеңберлері негізінде жүргізеді және оларды Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасы еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген тәртіппен бекітеді.

(ҚР Еңбек кодексі 117-бабының 4-тармағы).

Білім беру бағдарламалары – Кәсіптік стандарттар негізінде оқыту бағдарламалары.

Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білімнің, қайта даярлау мен біліктілікті арттырудың білім беру бағдарламалары оқыту нәтижелеріне бағдарлануға және сәйкестікті растау мен біліктіліктер берудің кешенді жүйесін іске асыру үшін тиісті кәсіптік стандарттар болған кезде талаптарды ескеруге тиіс.

 (ҚР Еңбек кодексі 118-бабының 1,1-тармағы).

Мамандарды сертификаттау (біліктілікті тану) – тиісті біліктіліктер бойынша дағдыларды, білім мен машықты тану.

 «Атамекен» ҚР ҰКП «...мамандардың біліктілігін тәуелсіз сертификаттауды жүзеге асырады»

(«Қазақстан Республикасының Ұлттық Кәсіпкерлер палатасы туралы» ҚР Заңының 13-бабының 4-тармағы)

Тарихы:

Қазақстанда ұлттық біліктілік жүйесінің дамуы Дүниежүзілік қайта құру және даму банкінің қолдауымен ҚР Білім және ғылым Министрлігі жанындағы «техникалық және кәсіптік білім беруді жаңғырту» жобасын (бұдан әрі – ҚР БҒМ жобасы) іске асыру шеңберінде 2012 жылдан бастап 2015 жылға дейінгі кезеңде жүзеге асырылған.

ҚР БҒМ жобасы шеңберінде мынадай құжаттар әзірленген: 

- ҰБШ;

- Салалық біліктілік шеңберлері мен кәсіптік стандарттарды әзірлеу және ресімдеу жөніндегі әдістемелік ұсынымдар;

- 12 БСШ;

- 147 КС;

- Кәсіптік стандарттар негізінде кәсіптік-техникалық білім беру мамандықтары мен пәндер бойынша үлгілік оқу жоспарлары мен бағдарламаларын әзірлеу әдістемесі;

- Мамандардың біліктілігін растау және беру бойынша материалдар.

2013 жылы республикалық бюджет (РБ) шеңберінде 176 КС әзірленді.

2014 жылы ресупбликалық бюджет шеңберінде – 88 КС және БСШ әзірлеу әдістемесі қайта бекітілді.

2015 жылы РБ – 38 КС.

2012-2015 жылдар кезеңінде ҚР-да барлығы 449 КС әзірленді және бекітілді.

2016 жылы ҰБШ жаңартылды (16.03.2016 ж.).

Сондай-ақ, 2016 жылы бұрын әзірленген кәсіптік стандарттар 2012-2015 жылдар кезеңінде жойылуға қойылды.

2016 жылдан бастап ҚР ҰСК негіздерін қалыптастыру бойынша жұмыс ҚР Үкіметі мен Халықаралық қайта құру және даму банкі арасындағы «еңбек дағдыларын дамыту және жұмыс орындарын ынталандыру» жобасы бойынша әріптестік туралы келісім шеңберінде жалғасты.

 Жоба операторы – ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі (бұдан әрі – ҚР ЕХӘҚМ жобасы). Осы жобаны іске асыру мерзімі 2021 жылдың соңына дейін ұзартыла отырып, 5 жыл (2016-2020 жж.).

ҚР ЕХӘҚМ жобасы шеңберінде мынадай құжаттар әзірленді және/немесе өзектендірілді:

- Кәсіптік стандарттарды әзірлеу және ресімдеу жөніндегі әдістемелік ұсынымдар;

- Салалық біліктілік шеңберін әзірлеу және ресімдеу жөніндегі әдістемелік ұсынымдар;

- ҰБШ және еңбек нарығының қажеттіліктері мәнмәтінінде білім беру бағдарламаларын әзірлеу бойынша нұсқаулық;

- Ұлттық біліктілік шеңберін жаңарту бойынша ұсынымдар;

 - ҰБЖ дамытудың жол картасы;

- 36 БСШ;

-  жаңа мамандықтардың 9 атласы;

- Жоғары оқу орындары мен кәсіптік-техникалық білім беру ұйымдарына арналған білім беру бағдарламалары.

«Атамекен» ҚР ҰКП-да 582 кәсіптік стандарт (2021 жылғы қазандағы жағдай бойынша) бекітілді, оның ішінде 31 кәсіптік стандарт бастамашыл, Еуропалық қайта құру және даму банкін қаржыландыру шеңберінде әзірленген 5 кәсіптік стандарт, ҚР ЕХӘҚМ жобасы шеңберінде 546 кәсіби стандарт әзірленген.

Кәсіптік біліктілік мәселелері бойынша материалдар, ақпарат, талқылау нәтижелері facebook-те Қазақстандағы біліктілікті дамыту тобында жарияланды