12 наурызда «Алматыбасжоспар» ҒЗИ алаңында «Сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметінің нормативтік-құқықтық саласындағы соңғы өзгерістер» тақырыбында дөңгелек үстел өтті. Қала құрылысы саласының сарапшылары құрылыс кодексінің олқылықтарын талқылады.

Жиын модераторы, Қазақстан қала құрылысшылары одағының президенті, сәулетші Любовь Нысанбаева кодекс жобасында аумақтық жоспарлау, қала құрылысын аймақтарға бөлу және аумақты жоспарлау негізінде аумақтың кешенді және тұрақты дамуын қамтамасыз етуге байланысты қала құрылысы қызметінің міндеттері мен қағидаттары жоқ екенін атап өтті. Демек, осындай мазмұндағы құжат қала құрылысы қызметін жүзеге асыру кезінде экологиялық, экономикалық, әлеуметтік және басқа факторлардың теңгерімді есебін қамтамасыз етпейді.

 «Қала құрылысы блогы басымдыққа ие болуға тиіс. Кодексте көліктік, әлеуметтік, инженерлік құрылымды жобалаудың барлық қағидаты, тарихи мұра, жасыл қаңқа, экологиялық және сейсмикалық қауіпсіздікті сақтау басымдықтары, жобаларды жобалау мен іске асыру кезінде жұртшылықпен, елді мекендердің тұрғындарымен өзара іс-қимылды жазып шығу қажет», -  деп атап өтті Любовь Нысанбаева.

Қазіргі кезде ұсынылып отырған Құрылыс кодексі 8 Бөлім, 34 тарау, 205 баптан тұрады. Көлемі 187 бетті құрайды.

Еске салсақ, 2023 жылдың 20 қыркүйегінде Ашық НҚА порталында құрылыс кодексінің жобасын жария талқылау аяқталды. Сонымен қатар, Кодекстің атауын «құрылыс кодексіне» өзгерту оның қолданылу аясын тарылтады. Өйткені «құрылыс» термині сәулет және қала құрылысы саласын қамтымайды, дейді сарапшылар.

Сонымен қатар, 2024 жылғы 17 қаңтарда депутаттар ҚР Құрылыс кодексін жұмысқа қабылдады. Кодекс және ілеспе заңдардың жобасы сәулет пен қала құрылысының прогрессивті және жүйелі тетіктерін белгілеуге, құрылыстың барлық кезеңін онлайн режимде бақылауға мүмкіндік беретін е-құрылыс ақпараттық жүйесін енгізуге бағытталған. Бірақ сарапшылардың пікірінше, кодекс айтарлықтай жетілдіруді қажет етеді.

Сәулетші Надежда Текенова атап өткендей, кодекстің 83-бабы рекреациялық аймақтарда демалыс объектілерін салуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, 11-бапқа сәйкес, бұл аймақтарда саяжай, бақша учаскелерін орналастыруға болады. Мамандардың пікірінше, бұл рекреациялық аймақтардың жаппай дамуына әкелуі мүмкін, бұл табиғи ресурстарға кері әсерін тигізеді.

Алматы қаласы кәсіпкерлер палатасының директоры, құрылыс, сәулет, урбанистика және жер қатынастары жөніндегі тұрақты комиссияның төрағасы Нұрсұлтан Шоқанов (құрылыс) қала құрылысы кодексі қалалардың инфрақұрылымы мен тыныс-тіршілігін дамыту және жақсарту үшін негіз екенін, сонымен қатар қоғам мен бизнестің көптеген мүддесін қозғайтынын атап өтті.

«Бұл жағдайда құжатты әзірлеушінің жасырын жұмыс істеуі орынсыз және кәсіби қауымдастықты, нарық субъектілерін және жалпы жұртшылықты тарта отырып, толық қайта өңдеуді талап етеді. Тиімді жұмыс істеу үшін қала жоспарлаушыларына, сәулетшілерге, дизайнерлерге, сарапшыларға және құрылысшыларға нақты алгоритмдер мен нақты заңдар қажет. Қазақстанның құрылыс саласы ондаған қолданыстағы заң мен заңға тәуелді актілер жиынтығынан жоғары болатын нақты реттеуші тетікке ие емес», - деп атап өтті Нұрсұлтан Шоқанов.

Спикердің айтуынша, 2022 жылдың қыркүйегінде ел Президентінің тапсырмасы бойынша ҚР Қала құрылысы кодексінің жобасын әзірлеу басталған кезде, қала құрылысы және құрылыс салаларының қатысушылары үздік әлемдік тәжірибеге сәйкес Кодекс әзірленеді деп үміттенген.

«Бірақ, іс жүзінде, олар басқа құжатты алды. Мемлекет басшысының қолданыстағы заңнаманы қайта қарау, үздік әлемдік тәжірибелерді талдау және құрылыс министрлігінің қала құрылысы қызметін реттеудің жаңа тәсілдерін әзірлеу жөніндегі міндеті орындалмады. Кодекс жобасында атқарылған жұмыстар Қазақстан Президентінің «Қала құрылысы кодексінің «тұжырымдамалық жаңа құжатын» әзірлеу жөніндегі тапсырмаларын іске асырмайды», - деп толықтырды спикер.

Сарапшылар атап өткендей, қала құрылысы қызметі туралы заңнаманың негізгі қағидаттары және оған сәйкес шығарылған нормативтік құқықтық актілер мынадай қағидаттарға негізделеді:

1) аумақтық жоспарлау, қала құрылысын аймақтарға бөлу және аумақты жоспарлау негізінде аумақтың кешенді және орнықты дамуын қамтамасыз ету;

2) қала құрылысы қызметін жүзеге асыру кезінде экологиялық, экономикалық, әлеуметтік және өзге де факторлардың теңгерімді есебін қамтамасыз ету;

3) мүгедектердің әлеуметтік және өзге де мақсаттағы объектілерге кедергісіз қол жеткізуі үшін жағдайларды қамтамасыз ету;

4) аумақтық жоспарлау құжаттары, жерді пайдалану және құрылыс салу қағидалары және аумақты жоспарлау жөніндегі құжаттама негізінде құрылысты жүзеге асыру;

5) азаматтар мен олардың бірлестіктерінің қала құрылысы қызметін жүзеге асыруға қатысуы, осындай қатысу еркіндігін қамтамасыз ету;

6) техникалық регламенттердің талаптарын сақтай отырып, қала құрылысы қызметін жүзеге асыру;

7) аумақтар қауіпсіздігі талаптарын, инженерлік-техникалық талаптарды, азаматтық қорғаныс талаптарын сақтай отырып, табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың алдын алуды қамтамасыз ете отырып, террористік актілерге қарсы іс-қимыл жөнінде шаралар қабылдай отырып, қала құрылысы қызметін жүзеге асыру;

8) қоршаған ортаны қорғау және экологиялық қауіпсіздік талаптарын сақтай отырып, қала құрылысы қызметін жүзеге асыру;

9) мәдени мұра объектілері мен ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды сақтау талаптарын сақтай отырып, қала құрылысы қызметін жүзеге асыру.

Сәулетшілердің пікірінше, жалпы алғанда, қазіргі редакцияда құжатта аумақтарды жан-жақты және теңгерімді дамытуға бағытталған тұжырымдамалық тұтастық пен құрылым жетіспейді.

Дөңгелек үстел аяқталғаннан кейін ҚР Мәжілісіне қала құрылысы кодексін қарауды тоқтата тұру және оны түзету қажеттілігі туралы хат жолдау туралы шешім қабылданды. Қатысушылар әзірлеушілер тобына сәулетшілерді, қала құрылысшыларын және жұртшылық өкілдерін қоса алғанда, мамандардың кең ауқымын қосу қажет екенін атап өтті.