«Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасының басқарма төрағасы Абылай Мырзахметов пен Еуразиялық экономикалық комиссияның сауда жөніндегі алқа мүшесі Андрей Слепнев қазақстандық бизнес өкілдерімен кездесті.

Жиында Қазақстан мен Еуразиялық экономикалық одақ үшін өткір мәселелер көтерілді. ЕАЭО елдеріне тауарлар экспорты кезінде сериялық сертификатты, демпингке қарсы баждарды, салық салуды, көміртегі қалдығын азайту жөніндегі шараларды қолдану проблемалары қаралды. Абылай Мырзахметов Еуразиялық экономикалық комиссиядағы әріптестері мен отандық бизнес биылға үшінші рет кездесіп отырғанын атап өтті.

«Бизнестің құрылымы сондай – ол әрқашан кедергілер туралы айтады, бірақ кездесулер проблемалардың ғана емес, кәсіпкерлердің ұсыныстарын да комиссия (ЕЭК - авт.) тыңдайтынын көрсетті. Диалог болды, біздің міндетіміз соны сындарлы түрде жалғастыру. Ортақ нарық құру үшін Одақ кәсіпкерлерінің проблемаларын шешуде ортақ және дәйекті желі қажет», – деді Абылай Мырзахметов.

Өткен жылдан бастап қазақстандық кәсіпкерлер СТ-1 баламасына айналған сериялық сертификатты пайдаланып келеді. Тауарлар тізбесі 50 атаудан тұрады: ет, балық, айран, сүт сарысуы, сүттің табиғи компоненттерінен жасалған өнімдердің белгілі бір түрлері, салмасы бар макарон өнімдері және басқалар бар.

«Біздің өнімдеріміз тауарлар тізіміне кірді және осы құжаттың СТ-1-мен салыстырғанда тиімділігіне көзіміз жетті. Себебі оны рәсімдеуге көп уақыт кететін. Тез бұзылатын тауарлар үшін бұл өте маңызды. Қыркүйекте біздің бастамамыз бойынша бірнеше рет кеңес өтті, оны Беларусь тарапы қолдады, бірақ ресейлік тараптың келісілген позициясы жоқ», – деп комиссия мүшелеріне «Danone Berkut» ЖШС корпоративтік қатынастар жөніндегі директоры Дінмұхамед Айсауытов жүгінді.

Кәсіпкерлер тізімді 14 тауар тобына дейін кеңейтуді: ІҚМ еті, йогурттар, ІҚМ субөнімдері, сарымсақ, қияр, тұшпара, консервілер, құс еті және басқаларын қосуды ұсынды.

Бұл мәселеге қатысты Андрей Слепнев пікір білдірді. Ол сериялық сертификат қазақстандық тарап бақылау жүйесін, атап айтқанда электрон шот-фактуралардың ақпараттық жүйесін әзірлегенге дейін уақытша шара ретінде қабылданғанын атап өтті.

«Комиссия шешімді бірауыздан қабылданған шешім негізінде қабылдайды. Иә, біз ет экспорттауға мүдделіміз және жүйені әзірлеу бизнесті тежемеуі тиіс екенін түсінеміз. Бірақ келісім жасалған жүйені жасау керек, оған бес жыл өтті», – деді ол.

Еске салайық, премьер-министр Асқар Мамин Ұлттық кәсіпкерлер палатасының съезінде электрон шот-фактуралар бойынша пилоттық жоба 2022 жылғы сәуірге дейін кейінге қалдырылғанын мәлімдеді.

Сонымен қатар, бизнес қазақстандық кондитерлерді Украина импортынан қорғау үшін демпингке қарсы тергеуді бастауға көмектесуді сұрады. Кәсіпкерлер украиналық кондитерлік өнімдер отандық өнімнің орташа құнынан арзан сатылады және Қазақстанға демпингтік бағамен келеді деп санайды. Алайда отандық кондитерлер қорғау құралын пайдалана алмайды, өйткені бастамашы тараптың өтінішін Одақтағы өндірістің жалпы көлемінің кемінде 25%-ы өндірісінің жиынтық көлемі бар ұқсас тауар өндірушілер қолдауы тиіс.

Кәсіпкерлер ЕЭК Алқасы 2021 жылғы 21 қыркүйекте қабылдаған ҚХР-дан графиттелген электродтарға қатысты демпингке қарсы баждарды қолдануға қатысты да айтты. Бажды енгізудің алғышарты Ресей тарапы бастамашылық еткен демпингке қарсы тергеу болды. Қазақстандық тұтынушылар демпингке қарсы бажды белгілеуді бірнеше себептер бойынша қолдамады: ресейлік өндірушілердің қуаты ЕАЭО қажеттілігін жаппайды, тек өз нарығының 75 пайызын ғана жабады. Өндірушілердің үшінші елдерден шикізат жеткізушілерге тәуелділігі, бұл өнімнің өзіндік құнына әсер етеді.

«Біз топ кәсіпорындарымен жұмыс істедік, теріс тәжірибе болды. 2019 жылдың тамызында өндірушілер электродтардың сату бағаларын едәуір көтерді, ал кокс бағасы нарыққа сілтеме жасап, көрсетілген кезеңде көтерілмеді. Біздің кәсіпорын ынтымақтастықтан бас тартпайды, бірақ біз тауардың сапасы техникалық талаптарға сәйкес болғанын қалаймыз. Сынақ жүргізу үшін қажетті электродтардың болмауына байланысты оны бүгінде тексере алмаймыз. Қазақстандық тұтынушы үшін Қытай нарығы маңызды, бұл жағдайдан шығудың жолын табамыз деп үміттенеміз», – деді «KSP Steel» ЖШС өкілдігінің директоры Мейіржан Кенжебаева.

2021 жылғы қыркүйекте «Атамекен» алаңында ресейлік өндірушілер мен қазақстандық тұтынушылар консультациялар өткізді. Алайда тараптар келісімге келе алмады және келіссөздерді одан әрі жалғастыруға шешім қабылдады, бірақ баждар енгізілді.

Бизнестің қазіргі проблемаларынан басқа, Одақтың алдында болашаққа үміт артатын мәселелер: көміртек мәселесі және климат жағдайы, электрон сауда тұр. Андрей Слепнев бұл мәселелерде техникалық стандарттар, баж салығы туралы ойлану маңызды екенін атап өтті.

«Біз климат мәселе, ең алдымен, технологиялық көшу екенін түсінеміз және біз 20-25 жылдан кейін қандай технологиялық деңгейде қалатынымызды ойлауымыз керек. Оларды негізге ала отырып, реттеу саясаты бойынша ұсыныстарды тұжырымдау қажет», – деді Андрей Слепнев.

Сондай-ақ, ол Комиссия Одақ нарығында жаңа кедергілердің туындауына жол бермеу үшін электрон сауданы дамыту бойынша шаралар кешенін әзірлеп жатқанын атап өтті.

«Электрон сауда өзара сауда үшін мүлдем басқа мүмкіндіктер береді. Мысалы, Қытайда бөлшек сауданың жартысына жуығы электрон сауда арқылы жүзеге асырылады. Бізде аз, шамамен 10-12%. Болжам бойынша 2030 жылға қарай көрсеткіш 30-35 пайызға дейін өсуі мүмкін. Егер бізде реттеу, салық салу бойынша ортақ тәсілдер болмаса, бұл салада жаңа кедергілер пайда болады», – деді ол.

Сонымен қатар, Абылай Мырзахметов экологиялық тазалық пен әлеуметтік жауапкершілікті қамтитын климаттық кәдеге жарату алымын білдіретін үздік еуропалық тәжірибелерді енгізу туралы ұмытпауды атап өтті. Бұл – кәсіпкерлер үшін маңызды сын-қатерлер.

Нұр-Сұлтандағы кездесуде Ұлттық кәсіпкерлер палатасының алаңында айтылған ұсыныстардың пакеті комиссия деңгейінде одан әрі зерделеу және шешім шығару үшін әзірленеді.